Buste van Seneca
Buste van Seneca
Biografie.
Zijn jeugd en opvoeding.
- Hij was de zoon van een vermogend lid van de Ridderstand [na de Senatoren de belangrijkste Romeinse stand]. Hij werd geboren omstreeks het begin van onze jaartelling in Corduba (het Spaanse Cordova), ontving zijn opvoeding te Rome waar zijn [gelijknamige] vader bekendheid genoot als schrijver over retoriek. Op ongeveer 30-jarige leeftijd vestigde hij zich als advocaat en verwierf zich zo een aanzienlijk vermogen. Daarnaast wijdde hij zich aan de letterkunde, en de studie van de filosofie en de natuurwetenschappen [toen nog geen duidelijk gescheiden onderzoeksgebieden].
Verbanning en eerherstel.
- Op aandringen van Messalina, de vrouw van keizer Claudius, werd hij in 41 door de keizer naar Corsica verbannen. Acht jaar later werd hij op verzoek van Claudius' tweede vrouw Agrippina [de dochter van Germanicus] teruggeroepen en aangesteld tot leraar van haar zoon Nero, de latere keizer.
Seneca en Nero.
- Seneca had aanvankelijk een grote invloed op Nero, ook nog tijdens de eerste jaren van diens keizerschap. De leerling toonde zijn dankbaarheid door zijn leermeester grote kapitalen te schenken die hem tot de rijkste man van zijn tijd maakte, op Nero zelf na. Maar geleidelijk nam Seneca's gezag af, vooral toen Poppaea Sabina, de vrouw van Nero's vriend Otho, keizerin werd. In 62 trok hij zich terug uit het publieke leven. In 65 werd hij gedwongen zelfmoord te plegen omdat hij verdacht werd van medeplichtigheid aan een samenzwering tegen Nero.
Geschriften.
- Seneca heeft filosofische werken en tragedies geschreven.
Filosofische werken.
- Seneca is een eklektisch filosoof, d.w.z. dat hij van verschillende wijsgerige richtingen gedachten overnam en die probeerde in een persoonlijke levensvisie te verzoenen. Zijn voorkeur ging hierbij uit naar de Stoa, maar hij verwijst in zijn brieven aan Lucilius aanvankelijk vooral naar Epicurus, misschien omdat Lucilius een [gewezen] aanhanger van het Epicurisme was.
- Tot deze werken behoren o.a.:
De Clementia ['Zachtmoedigheid'], een pleidooi voor een milde uitoefening van het gezag, bedoeld als advies voor Nero;
De Ira ['Toorn'], waarin o.a. gepleit wordt voor een betere behandeling van slaven;
De Beneficiis ['Weldaden'], uitvoerig en met veel voorbeelden moraliseert dit over het geven en ontvangen van weldaden;
Ad Lucilium epistularum moralium libri XX ['Twintig brievenboeken over ethiek aan Lucilius'], in totaal 124 brieven aan Lucilius, een verder onbekende procurator op Sicilië, die in een mix van anekdotes, alledaagse wederwaardigheden en diepergaande wijsgerige observaties Seneca's levenshouding illustreren en tot zijn meest boeiende werk behoren.
Naturales Quaestiones ['Problemen in de natuur'], voornamelijk geofysische verhandelingen, vol moraliserende uitweidingen en daardoor verwant aan zijn wijsgerige werken in engere zin.
Tragedies.
- Het gaat hier bijna uitsluitend om navolgingen van Griekse originelen, vooral van Euripides. Het zijn in hoofdzaak monologen, afgewisseld door [meestal los van de inhoud staande] koorliederen. Handeling ontbreekt bijna helemaal, zodat zij zich [naar de gewoonte van die tijd] meer lenen voor declamatie of lectuur dan opvoering.
- De titels luiden: Hercules Furens ['Razende Hercules']; Hercules Oetaeus ['Hercules op de Oita']; Medea; Phaedra; Troades ['Trojaanse Vrouwen']; Phoenissae ['Foenicische Vrouwen']; Oedipus; Agamemnon; Thyestes.
Voortleven.
- Naast de filosoof Seneca heeft ook de toneelschrijver een belangrijke rol gespeeld in de cultuurgeschiedenis. Toen namelijk na de Middeleeuwen de Griekse toneeltraditie nog onbekend was en er nog slechts een Latijnse overlevering van de Oudheid bestond, leverde Seneca een belangrijke impuls tot de herleving van de belangstelling voor de klassieke tragedie in de 16e en 17e eeuw. Speciaal door de Fransen Corneille en Racine en de Nederlander Vondel. Pas toen de Griekse handschriften binnen bereik kwamen en men Grieks ging leren drongen de originele teksten de bewerkingen naar de achtergrond. Intussen had Seneca de band met de oudheid gelegd en tot in onze tijd worden zijn toneelteksten nog nagevolgd, o.a. door Hugo Claus.
„Mannen als Marcus Aurelius en Seneca waren machtige kerels, echt mannetjes. Wat ze schreven, ontstond niet in een kalm, mediterend bestaan. Het waren politieke topsporters. Hun stoïcijnse opvattingen waren een manier om te overleven, het was een vorm van zelfbescherming bij al hun dadendrang" [Mark Tuitert]
Van Seneca is tot nu toe op deze site beschikbaar:
De Providentia.
Van 'Brieven aan Lucilius':
001.Omgaan met Tijd. |
041.De verhouding god en menselijk individu. |