Overzicht boek III

Landing op Delos; Op weg naar Kreta. (3, 73 - 191)

- Sacra mari colitur medio gratissima tellus Nereidum matri et Neptuno Aegaeo, quam pius Arquitenens oras et litora circum 75 errantem Mycono e celsa Gyaroque revinxit, immotamque coli dedit et contemnere ventos. huc feror, haec fessos tuto placidissima portu accipit; egressi veneramur Apollinis urbem. rex Anius, rex idem hominum Phoebique sacerdos, 80 vittis et sacra redimitus tempora lauro occurrit; veterem Anchisen agnovit amicum. iungimus hospitio dextras et tecta subimus. Templa dei saxo venerabar structa vetusto: 'da propriam, Thymbraee, domum; da moenia fessis 85 et genus et mansuram urbem; serva altera Troiae Pergama, reliquias Danaum atque immitis Achilli. quem sequimur? quoue ire iubes? ubi ponere sedes? da, pater, augurium atque animis inlabere nostris.' vix ea fatus eram: tremere omnia visa repente, 90 liminaque laurusque dei, totusque moveri mons circum et mugire adytis cortina reclusis. summissi petimus terram et vox fertur ad auris: 'Dardanidae duri, quae vos a stirpe parentum prima tulit tellus, eadem vos ubere laeto 95 accipiet reduces. antiquam exquirite matrem. hic domus Aeneae cunctis dominabitur oris et nati natorum et qui nascentur ab illis.' haec Phoebus; mixtoque ingens exorta tumultu laetitia, et cuncti quae sint ea moenia quaerunt, 100 quo Phoebus vocet errantis iubeatque reverti. tum genitor veterum volvens monimenta virorum 'audite, o proceres,' ait 'et spes discite vestras. Creta Iovis magni medio iacet insula ponto, mons Idaeus ubi et gentis cunabula nostrae. 105 centum urbes habitant magnas, uberrima regna, maximus unde pater, si rite audita recordor, Teucrus Rhoeteas primum est advectus in oras, optavitque locum regno. nondum Ilium et arces Pergameae steterant; habitabant vallibus imis. 110 hinc mater cultrix Cybeli Corybantiaque aera Idaeumque nemus, hinc fida silentia sacris, et iuncti currum dominae subiere leones. ergo agite et divum ducunt qua iussa sequamur: placemus ventos et Cnosia regna petamus. 115 nec longo distant cursu: modo Iuppiter adsit, tertia lux classem Cretaeis sistet in oris.' sic fatus meritos aris mactavit honores, taurum Neptuno, taurum tibi, pulcher Apollo, nigram Hiemi pecudem, Zephyris felicibus albam. 120 Fama volat pulsum regnis cessisse paternis Idomenea ducem, desertaque litora Cretae, hoste vacare domum sedesque astare relictas. linquimus Ortygiae portus pelagoque volamus bacchatamque iugis Naxon viridemque Donusam, 125 Olearon niveamque Paron sparsasque per aequor Cycladas, et crebris legimus freta concita terris. nauticus exoritur vario certamine clamor: hortantur socii Cretam proavosque petamus. prosequitur surgens a puppi ventus euntis, 130 et tandem antiquis Curetum adlabimur oris. ergo avidus muros optatae molior urbis Pergameamque voco, et laetam cognomine gentem hortor amare focos arcemque attollere tectis. Iamque fere sicco subductae litore puppes, 135 conubiis arvisque novis operata iuventus, iura domosque dabam, subito cum tabida membris corrupto caeli tractu miserandaque venit arboribusque satisque lues et letifer annus. linquebant dulcis animas aut aegra trahebant 140 corpora; tum sterilis exurere Sirius agros, arebant herbae et victum seges aegra negabat. rursus ad oraclum Ortygiae Phoebumque remenso hortatur pater ire mari veniamque precari, quam fessis finem rebus ferat, unde laborum 145 temptare auxilium iubeat, quo vertere cursus. Nox erat et terris animalia somnus habebat: effigies sacrae divum Phrygiique penates, quos mecum a Troia mediisque ex ignibus urbis extuleram, visi ante oculos astare iacentis 150 in somnis multo manifesti lumine, qua se plena per insertas fundebat luna fenestras; tum sic adfari et curas his demere dictis: 'quod tibi delato Ortygiam dicturus Apollo est, hic canit et tua nos en ultro ad limina mittit. 155 nos te Dardania incensa tuaque arma secuti, nos tumidum sub te permensi classibus aequor, idem venturos tollemus in astra nepotes imperiumque urbi dabimus. tu moenia magnis magna para longumque fugae ne linque laborem. 160 mutandae sedes. non haec tibi litora suasit Delius aut Cretae iussit considere Apollo. est locus, Hesperiam Grai cognomine dicunt, terra antiqua, potens armis atque ubere glaebae; Oenotri coluere viri; nunc fama minores 165 Italiam dixisse ducis de nomine gentem. hae nobis propriae sedes, hinc Dardanus ortus Iasiusque pater, genus a quo principe nostrum. surge age et haec laetus longaeuo dicta parenti haud dubitanda refer: Corythum terrasque requirat 170 Ausonias; Dictaea negat tibi Iuppiter arva.' talibus attonitus visis et voce deorum (nec sopor illud erat, sed coram agnoscere vultus velatasque comas praesentiaque ora videbar; tum gelidus toto manabat corpore sudor) 175 corripio e stratis corpus tendoque supinas ad caelum cum voce manus et munera libo intemerata focis. perfecto laetus honore Anchisen facio certum remque ordine pando. agnovit prolem ambiguam geminosque parentis, 180 seque novo veterum deceptum errore locorum. tum memorat: 'nate, Iliacis exercite fatis, sola mihi talis casus Cassandra canebat. nunc repeto haec generi portendere debita nostro et saepe Hesperiam, saepe Itala regna vocare. 185 sed quis ad Hesperiae venturos litora Teucros crederet? aut quem tum vates Cassandra moveret? cedamus Phoebo et moniti meliora sequamur.' sic ait, et cuncti dicto paremus ovantes. hanc quoque deserimus sedem paucisque relictis 190 vela damus vastumque cava trabe currimus aequor.		- Midden op zee ligt een aangenaam eiland, gewijd aan de moeder der Nereïden en de Aegeïsche Neptunus, dat de dankbare, boogvoerende god, toen het ronddreef langs kusten en stranden vastlegde aan Myconus en het hoogoprijzende Gyarus, en het de stabiliteit gaf om winden te trotseren. Hier voer ik heen, het nam ons, vermoeiden, veilig op in een kalme haven; na onze ontscheping bezochten we eerbiedig de stad van Apollo. Koning is Anius, hij heerst daar als koning en is tevens priester van Phoebus; met priesterbanden getooid en zijn gewijde slapen omwonden met laurier kwam hij ons tegemoet; hij herkende Anchises als zijn oude vriend. Wij bezegelden de gastvriendschap met een handdruk en gingen het paleis in. - Vol schroom bad ik in Apollo's tempel, gebouwd uit oeroude steen: 'Thymbreër, schenk ons een thuis; geef ons, vermoeiden, een stadsmuur, nazaat en blijvende woonplaats; behoed dit laatste bolwerk van Troje dat overbleef na de verwoesting door de Grieken en meedogenloze Achilles. Wie volgen wij? Waar moeten we heen? Waar gaan we wonen? Geef, onze vader, een teken en beziel onze harten.' Nauwelijks had ik gesproken, of alles bleek plots te gaan beven, tempeldeur, laurier van de godheid, ja heel de bergrug kwam in beweging, en de drievoet, diep in het heiligdom, weergalmde. Wij wierpen ons ter aarde en een stem bereikte onze oren: 'Geharde Dardanen, het land dat jullie als eerste in afstamming voortbracht, dat zal jullie ook weer bij terugkeer aan haar rijke borst drukken. Ga op zoek naar uw moeder en oorsprong. Daar zal het huis van Aeneas alle kusten beheren net als de zonen van zijn zonen en wie daar weer uit worden geboren'. Aldus Phoebus; geweldige blijdschap klonk op maar gemengd met verwarring want allen vroegen gelijk waar die stad dan wel was,(100) waarheen Phoebus ons nodigt op onze zwerftocht en adviseert terug te keren; toen sprak mijn vader, de aanwijzingen van voorouders overwegend, 'Luister, voornaamsten, en verneem waar jullie hoop ligt: Midden in zee ligt een eiland, gewijd aan de machtige Juppiter, Kreta, waar de berg Ida en de wieg van ons volk zich bevindt. Er liggen honderd grote steden, welvarende rijken, vanwaar mijn oudste voorvader Teucer, als ik me zijn geschiedenis goed herinner, het eerst naar de kust van Pergamon is gevaren en daar een plaats voor zijn rijk heeft gezocht. Toen bestond Ilium nog niet, ook niet de burcht Pergamon; men woonde beneden in dalen. Hier ligt de herkomst van de moeder van het Cybele-gebergte en haar Corybantenbekkens en de geheime religie in het woud van de Ida, en vandaar het span leeuwen voor de wagen van de godin. Voort dus, laten we de weg volgen die de goden ons hebben bevolen: laten we de wind tot kalmte manen en op reis gaan naar het rijk van Cnossus. Niet ver ligt dat weg hiervandaan: als Juppiter ons nu maar bijstaat, dan ligt al overmorgen de vloot op de kusten van Kreta.' Na deze uitspraak bracht hij gepaste offers op het altaar, een stier voor Neptunus, een tweede voor u, o mooie Apollo, een zwart schaap voor Noodweer en een wit voor de wind uit het Westen. - Verteld wordt dat de leider Idomeneus verjaagd is, weg uit zijn vaderrijk en dat Kreta's kust ligt verloren, zijn paleis vrij is van vijanden en zijn woonplaats verlaten. Wij varen Ortygia's haven uit en snellen over zee langs Naxos met bacchanten op bergkammen en het groene Donusa, Olearos, het sneeuwwitte Paros, de Cycladen verspreid in het water, en passeren de engtes met hun golving die breekt op talloze kusten. Een schipperslied wordt ingezet, canonsgewijs, zo sporen mijn vrienden elkaar aan om vaart te zetten naar het Kreta van de voorouders. Onder het varen stuwt de wind tegen de achterplecht en zo landen we tenslotte op het strand van de oude Cureten. Vol ijver plan ik nu de muren van de langverbeide stad noem hem Pergamon en spoor mijn manschap aan die blij is met die naam hun thuis te koesteren en een burcht voor de huizen te bouwen. - En amper was de vloot op het droge getrokken, de jeugd al bezig met nieuwe verbintenissen en akkerbouw, en ik met organisatie en woningtoedeling, toen plotseling de pest in een verdorven atmosfeer losbrak over onze ledematen en die ellende van een onheilsjaar bomen en zaaigoed aantastte; men liet het zoete leven of sleepte zijn lichaam ziek voort. Ook nog de Hondsster verzengde de akkers, gewassen verschroeiden en de verziekte oogst bood geen voeding. Vader raadde ons aan weer over de zee naar Ortygia te varen terug naar het orakel en Phoebus smekend te vragen, welk einde hij beoogde voor onze ellende, vanwaar hij zou zeggen hulp te gaan zoeken, waarheen nu weer te koersen. - Het was nacht en op aarde sliep elk levend wezen: een beeld van de heilige Penaten en de goden van Phrygië, die ik meenam van Troje, gered uit het heetst van de brand bij mijn vlucht, zag ik staan voor mijn ogen terwijl ook ik sliep;(150) zij waren gehuld in een aura van licht, waar de volle maan door de vensters naar binnen scheen; Toen spraken zij als volgt tot mij en namen zo mijn zorgen weg: 'Wat Apollo je gaat zeggen, bij terugkeer naar Ortygia, voorspelt hij hier en zendt ons als zijn zegsman zelf naar jouw woning. Wij hebben jouw gewapende mannen vergezeld na de brand van Troje, en onder jouw hoede per schip de zeeën doorkruist, wij ook zullen je nakomelingen tot boven de sterren verheffen, en aan jouw stad de heerschappij schenken. Bouw jij voor die grootheid grote muren en ga de inspanning van de vlucht niet uit de weg. Je moet weer verhuizen: niet deze kust adviseerde de Delische Apollo jou noch vestiging op Kreta. Er is een plek die de Grieken 'Avondland' noemen, een oud gebied, welvarend door wapens en vruchtbare grond; Oenotriërs bewoonden het vroeger; nu zegt men dat nakomelingen het land 'Italia' hebben genoemd naar de naam van hun leider. Daar ligt onze echte bestemming, van hier is Dardanus afkomstig en ook vader Iasius, bij wie de oorsprong van ons volk ligt. Kom, sta nu op en meld verheugd aan je bejaarde vader deze onloochenbare woorden: hij moet naar Corythus gaan, het land van de Ausoniërs: het gebied van de Dikte ontzegt Juppiter je.' Verschrikt door zo'n verschijning en de stem van de goden (van slaap was geen sprake, nee, ik onderscheidde vlak voor me hun trekken, hun gesluierde hoofdhaar en gezichten bij mij in de kamer; toen gutste het kille zweet van heel mijn lijf af) kruip ik uit bed en houd mijn handpalmen hemelwaarts in gebed en pleng bij de haard mijn offer van dank. Na dit eerbewijs breng ik verheugd Anchises het bericht en leg uit wat achtereenvolgens gebeurde. Hij erkent de dubbele afkomst en de tweevoudige stamboom en dat hij opnieuw is misleid over de plaatsen van vroeger. Dan vertelt hij: 'Mijn zoon, gehard door de lotgevallen in Troje, slechts Cassandra voorspelde mij deze bestemming; nu herinner ik mij dat zij deze toekomst voor ons volk heeft voorspeld en vaak het Avondland noemde, vaak ook Italische rijken. Maar wie had geloofd dat Teucers naar Hesperia's kust zouden komen? Of wie had zich toendertijd om Cassandra bekommerd? Laten wij ons schikken naar Phoebus' vermaning en deze betere keuze maken.' Aldus Anchises en allen stemden wij vol enthousiasme in met zijn woorden. Ook deze plaats verlaten wij weer en met achterlating van slechts weinigen varen we uit en trekken over het onafzienbare zeevlak in onze gekromde schepen.(191)

De Harpijen; Andromache en Helenus. (3, 192 - 355)

Postquam altum tenuere rates nec iam amplius ullae apparent terrae, caelum undique et undique pontus, tum mihi caeruleus supra caput astitit imber noctem hiememque ferens, et inhorruit unda tenebris. 195 continuo venti volvunt mare magnaque surgunt aequora, dispersi iactamur gurgite vasto; involvere diem nimbi et nox umida caelum abstulit, ingeminant abruptis nubibus ignes, excutimur cursu et caecis erramus in undis. 200 ipse diem noctemque negat discernere caelo nec meminisse viae media Palinurus in unda. tris adeo incertos caeca caligine soles erramus pelago, totidem sine sidere noctes. quarto terra die primum se attollere tandem 205 visa, aperire procul montis ac volvere fumum. vela cadunt, remis insurgimus; haud mora, nautae adnixi torquent spumas et caerula verrunt. servatum ex undis Strophadum me litora primum excipiunt. Strophades Graio stant nomine dictae 210 insulae Ionio in magno, quas dira Celaeno Harpyiaeque colunt aliae, Phineia postquam clausa domus mensasque metu liquere priores. tristius haud illis monstrum, nec saevior ulla pestis et ira deum Stygiis sese extulit undis. 215 virginei volucrum vultus, foedissima ventris proluvies uncaeque manus et pallida semper ora fame. huc ubi delati portus intravimus, ecce laeta boum passim campis armenta videmus 220 caprigenumque pecus nullo custode per herbas. inruimus ferro et divos ipsumque vocamus in partem praedamque Iovem; tum litore curvo exstruimusque toros dapibusque epulamur opimis. at subitae horrifico lapsu de montibus adsunt 225 Harpyiae et magnis quatiunt clangoribus alas, diripiuntque dapes contactuque omnia foedant immundo; tum vox taetrum dira inter odorem. rursum in secessu longo sub rupe cavata [arboribus clausam circum atque horrentibus umbris] 230 instruimus mensas arisque reponimus ignem; rursum ex diverso caeli caecisque latebris turba sonans praedam pedibus circumvolat uncis, polluit ore dapes. sociis tunc arma capessant edico, et dira bellum cum gente gerendum. 235 haud secus ac iussi faciunt tectosque per herbam disponunt ensis et scuta latentia condunt. ergo ubi delapsae sonitum per curva dedere litora, dat signum specula Misenus ab alta aere cavo. invadunt socii et nova proelia temptant, 240 obscenas pelagi ferro foedare volucris. sed neque vim plumis ullam nec vulnera tergo accipiunt, celerique fuga sub sidera lapsae semesam praedam et vestigia foeda relinquunt. una in praecelsa consedit rupe Celaeno, 245 infelix vates, rumpitque hanc pectore vocem; 'bellum etiam pro caede boum stratisque iuvencis, Laomedontiadae, bellumne inferre paratis et patrio Harpyias insontis pellere regno? accipite ergo animis atque haec mea figite dicta, 250 quae Phoebo pater omnipotens, mihi Phoebus Apollo praedixit, vobis Furiarum ego maxima pando. Italiam cursu petitis ventisque vocatis: ibitis Italiam portusque intrare licebit. sed non ante datam cingetis moenibus urbem 255 quam vos dira fames nostraeque iniuria caedis ambesas subigat malis absumere mensas.' dixit, et in silvam pennis ablata refugit. at sociis subita gelidus formidine sanguis deriguit: cecidere animi, nec iam amplius armis, 260 sed votis precibusque iubent exposcere pacem, sive deae seu sint dirae obscenaeque volucres. et pater Anchises passis de litore palmis numina magna vocat meritosque indicit honores: 'di, prohibete minas; di, talem avertite casum 265 et placidi servate pios.' tum litore funem deripere excussosque iubet laxare rudentis. tendunt vela Noti: fugimus spumantibus undis qua cursum ventusque gubernatorque vocabat. iam medio apparet fluctu nemorosa Zacynthos 270 Dulichiumque Sameque et Neritos ardua saxis. effugimus scopulos Ithacae, Laertia regna, et terram altricem saevi exsecramur Ulixi. mox et Leucatae nimbosa cacumina montis et formidatus nautis aperitur Apollo. 275 hunc petimus fessi et parvae succedimus urbi; ancora de prora iacitur, stant litore puppes. Ergo insperata tandem tellure potiti lustramurque Iovi votisque incendimus aras, Actiaque Iliacis celebramus litora ludis. 280 exercent patrias oleo labente palaestras nudati socii: iuvat evasisse tot urbes Argolicas mediosque fugam tenuisse per hostis. interea magnum sol circumvolvitur annum et glacialis hiems Aquilonibus asperat undas. 285 aere cavo clipeum, magni gestamen Abantis, postibus adversis figo et rem carmine signo: Aeneas haec de Danais victoribus arma; linquere tum portus iubeo et considere transtris. certatim socii feriunt mare et aequora verrunt: 290 protinus aerias Phaeacum abscondimus arces litoraque Epiri legimus portuque subimus Chaonio et celsam Buthroti accedimus urbem. Hic incredibilis rerum fama occupat auris, Priamiden Helenum Graias regnare per urbis 295 coniugio Aeacidae Pyrrhi sceptrisque potitum, et patrio Andromachen iterum cessisse marito. obstipui, miroque incensum pectus amore compellare virum et casus cognoscere tantos. progredior portu classis et litora linquens, 300 sollemnis cum forte dapes et tristia dona ante urbem in luco falsi Simoentis ad undam libabat cineri Andromache manisque vocabat Hectoreum ad tumulum, viridi quem caespite inanem et geminas, causam lacrimis, sacraverat aras. 305 ut me conspexit venientem et Troia circum arma amens vidit, magnis exterrita monstris deriguit visu in medio, calor ossa reliquit, labitur, et longo vix tandem tempore fatur: 'verane te facies, verus mihi nuntius adfers, 310 nate dea? vivisne? aut, si lux alma recessit, Hector ubi est?' dixit, lacrimasque effudit et omnem implevit clamore locum. vix pauca furenti subicio et raris turbatus vocibus hisco: 'vivo equidem vitamque extrema per omnia duco; 315 ne dubita, nam vera vides. heu! quis te casus deiectam coniuge tanto excipit, aut quae digna satis fortuna revisit, Hectoris Andromache? Pyrrhin conubia servas?' deiecit vultum et demissa voce locuta est: 320 'o felix una ante alias Priameia virgo, hostilem ad tumulum Troiae sub moenibus altis iussa mori, quae sortitus non pertulit ullos nec victoris heri tetigit captiva cubile! nos patria incensa diversa per aequora vectae 325 stirpis Achilleae fastus iuvenemque superbum servitio enixae tulimus; qui deinde secutus Ledaeam Hermionen Lacedaemoniosque hymenaeos me famulo famulamque Heleno transmisit habendam. ast illum ereptae magno flammatus amore 330 coniugis et scelerum furiis agitatus Orestes excipit incautum patriasque obtruncat ad aras. morte Neoptolemi regnorum reddita cessit pars Heleno, qui Chaonios cognomine campos Chaoniamque omnem Troiano a Chaone dixit, 335 Pergamaque Iliacamque iugis hanc addidit arcem. sed tibi qui cursum venti, quae fata dedere? aut quisnam ignarum nostris deus appulit oris? quid puer Ascanius? superatne et vescitur aura? quem tibi iam Troia— 340 ecqua tamen puero est amissae cura parentis? ecquid in antiquam virtutem animosque virilis et pater Aeneas et avunculus excitat Hector?' talia fundebat lacrimans longosque ciebat incassum fletus, cum sese a moenibus heros 345 Priamides multis Helenus comitantibus adfert, agnoscitque suos laetusque ad limina ducit, et multum lacrimas verba inter singula fundit. procedo et parvam Troiam simulataque magnis Pergama et arentem Xanthi cognomine rivum 350 agnosco, Scaeaeque amplector limina portae; nec non et Teucri socia simul urbe fruuntur. illos porticibus rex accipiebat in amplis: aulai medio libabant pocula Bacchi impositis auro dapibus, paterasque tenebant. 355		- Toen de schepen de hoge zee bevoeren en er geen land meer in zicht was maar rondom slechts hemel en water, pakte een loodgrijze lucht zich boven mij samen nacht en noodweer voorspellend, in het duister gistte het water. Terstond woelden winden de zee op en hoog rezen de golven, we werden uiteengedreven in de onafzienbare kolking; noodweer verduistert de dag en een stortregen 's nachts maakt de hemel onzichtbaar, bliksem op bliksem flitst tussen de wolkflarden, uit koers geslagen dolen we rond op het onkenbare water. Zelfs Palinurus erkent dag niet van nacht aan de hemel te onderscheiden of nog zijn koers te begrijpen hier midden op zee. Drie volle, onzekere dagen zwalken we rond op de watervlakte en evenveel nachten zonder hulp van een ster. Pas op de vierde dag zien we zich voor het eerst land verheffen, bergen zich aftekenen in de verte en dan het opkringelen van rook. Neer gaan de zeilen, we pakken de riemen; geen dralen, de scheepslui woelen het schuim op en vegen over het donkere water. Behouden uit zee kom ik eerst aan land op een strand der Strophaden. Strophaden heten met een Griekse naam eilanden in de Ionische zee. Daar woont de vuige Celaeno met de andere Harpijen, sedert het paleis van Phineus voor hen gesloten werd en zij hun vroegere tafels vermeden. Geen vreeslijker monsters dan deze, geen grimmiger plaag of straf van de goden dook ooit op uit het water van de Styx: Vogels met meisjesgezichten, smerige schijters poten met klauwen en koppen van honger altijd bescheten. Zodra we, hier aangekomen, de haven in zijn gevaren, zien we, waarachtig,kudden vette runderen overal in de velden en kleinvee in de wei zonder welk toezicht ook maar. We rennen met zwaard er op af en roepen de goden en Juppiter zelf op tot deelgenoot in de buit; dan bouwen we op de hellende kust zitkuilen en doen ons tegoed aan een voortreffelijke maaltijd. Maar dan zijn opeens de Harpijen met een huiveringwekkende duik van de bergen present en klapperen hun vleugels luidruchtig, zij plunderen de maaltijd en verzieken alles met hun vuile contact; dan klinkt in de smerige stank hun afschuwelijk gekrijs. Wederom, nu op een afgelegen plaats in een grot, [rondom omsloten door bomen en hun koele schaduw] bouwen we tafels en ontsteken weer vuur op een altaar; maar weer duikt die troep op, luidruchtig, vanaf alle kanten uit onzichtbare schuilplaats, omringt met geklauwde poten hun buit, en besmeurt met hun snavel ons maal. Ik zeg aan mijn vrienden de wapens te grijpen en de strijd aan te binden met dit smerig gespuis. Zij handelen volgens bevel, verstoppen hun zwaarden her en der in het gras en houden hun schilden verborgen gereed. Zodra ze dan, neerduikend, hun gekletter laten horen over de kuststrook, geeft Misenus vanaf zijn hoge uitkijk een sein op zijn hoorn. De vrienden vallen aan en proberen een heel nieuwe vorm van vechten: de smerige zeevogels te treffen met zwaarden. Maar door geen enkel geweld zijn zij aan hun vleugels of aan hun rug te verwonden, in een rappe vlucht vliegen ze op naar de sterren achter zich laten ze de half aangevreten buit en hun sporen van poep. Enkel Celaeno blijft achter gezeten op een hoge rotspunt,(250) als bode van onheil, en deze woorden krast ze uit haar karkas: 'Durven jullie na het doden van runderen en het slachten van kalven ook nog oorlog te voeren, kroost van Laomedon, en onschuldige Harpijen te verjagen uit hun vaderland? Knoop dan dit maar eens goed in je oren en let op deze, mijn woorden, die de almachtige vader aan Phoebus, en Phoebus Apollo aan mij heeft voorzegd en die ik nu als leidster der Furieën aan jullie openbaar: jullie varen naar Italia onder aanroeping der winden: dat Italia zullen jullie bereiken en jullie mogen daar afmeren, maar niet zal het jullie vergund zijn een stad met muren te omgeven, voordat een afschuwelijke hongersnood, straf voor de onrechtmatige aanslag op ons, jullie dwingen zal de tafels met jullie kaken rondom af te knagen.' Zo liet zij zich horen en met een slag van haar vleugels dook zij het bos in. Maar bij mijn vrienden stolde koud het bloed door plotselinge angst: hun moed zakte weg, geen sprake nu meer van strijdlust, maar met wensen en smeken vroegen ze verzoening af te dwingen, of het nu om godinnen ging of smerige en liederlijke vogels. En vader Anchises riep, de handen gespreid boven het strand, de machtige goden aan en beloofde passende eer: 'Goden, voer uw dreigementen niet uit; goden, wend dit lot van ons af en behoed ons, u toegewijden, in vrede'. Toen beval hij het ankertouw los te maken van de kust en de schoten los te halen en te vieren. De wind spant de zeilen: we vluchten over de schuimende golven waar wind en stuurman de koers heen richtten. - Daar komt al midden op zee het bosrijk Zacynthus in zicht en dan Dulichium en Same en Neritos met zijn steile rotsen. We laten de klippen van Ithaca, het rijk van Laertes, links liggen en verwensen het moederland van de wrede Ulysses. Dan vertonen zich ook de omwolkte bergtoppen van Leucata aan de schepelingen, domein van de gevreesde Apollo. Moe varen we hiernaartoe en landen bij een klein stadje; het anker wordt van de voorplecht gegooid, de kont ligt vast in het strand. - Als we tenslotte, boven verwachting, aan land zijn gekomen, brengen we Juppiter zoenoffers en brandoffers op altaren, en de kust van Actium eren we met spelen uit Troje. Naakt bevechten gladgeoliede vrienden een worstelkamp zoals in hun vaderland: ze zijn blij zoveel Argolische steden ontkomen en ongedeerd tussen de vijanden doorgevaren te zijn. - Intussen wentelt de zon, groot, het jaar rond en koude noorderstormen verruwen het zeevlak. Een hol bronzen schild, uitrustingstuk van de stoere Abas, maak ik van voren vast aan twee posten en teken hem met het opschrift: 'Aeneas plaatste dit krijgssymbool, buitgemaakt op de Griekse overwinnaars'; dan beveel ik de haven te verlaten en plaats te zoeken op de roeibanken. In wedijver treffen mijn metgezellen de zee en vegen de riem over het water: weldra zien we de ijle burchten der Phaeacen voorbijglijden en varen we langs de kust van Epirus en lopen de Chaonische haven binnen en naderen de hooggelegen stad Buthrotum. - Hier bereikt een ongelooflijk verhaal onze oren: Helenus, Priamus' zoon, zou koning zijn over Griekse steden in bezit van de scepter door een huwelijk met de vrouw van Pyrrhus, Aeacus' kleinzoon, en Andromache zou zo weer getrouwd zijn met een man uit haar vaderland. Ik stond verbijsterd en mijn hart, getroffen door wonderlijke weemoed, zette mij aan de man te ontmoeten en die grote gebeurtenissen te onderzoeken. Ik ging op weg van de haven en liet de vloot achter op de kust,(300) juist toen Andromache een offermaaltijd arrangeerde en rouwgeschenken offerde voor de stad in een woudtempel bij het water van een namaak-Simoeis, aan Hectors as en zijn schim aanriep bij zijn lege grafheuvel, die zij met groene graszoden bedekt en tot tweevoudig altaar gewijd had, een haven voor haar tranen. Zodra ze mijn komst heeft bemerkt en, verdwaasd, mijn Trojaanse uitrusting ziet,verstijft ze bij de aanblik, verschrikt door deze schokkende tekens,een kilte bevangt haar en pas na een lange tijd kan ze uitbrengen: 'Is deze aanblik waar, breng je me werkelijk een boodschap, godinnezoon? Leef je? Of, als ook jou het dierbare leven verlaten heeft, waar is dan Hector?' en met deze woorden barst ze in tranen uit en door heel de omgeving weerklinkt haar geween. Slechts weinig woorden kan ik er tussen krijgen en stamel verward deze zinnen: 'Leven ik? Wis en waarachtig! Al leid ik een leven overschaduwd door dood; nee, twijfel niet, want wat je ziet is echt waar. Ach, welk lot werd het jouwe, weduwe van zo'n machtige man, of welke toestand, waardig genoeg, werd nu jouw deel, Andromache, vrouw van Hector? Ben je steeds nog de bedgenote van Pyrrhus?' Zij slaat haar ogen neer en spreekt bijna fluisterend: 'Oh, die dochter van Priamus was wel de gelukkigste van alle, die mocht sterven op het graf van de vijand voor Troje's heilige muren en niet bij loting aan vreemdelingen verkwanseld werd en niet als slavin het bed met een zegerijk meester moest delen! Wij zijn, na de brand van ons vaderland, meegevoerd over allerlei zeeën, en moesten trots en smaad verdragen van de zoon van Achilles, en een lot als slavin van hem tot in het kraambed dragen; hij vertrok vervolgens naar Leda's kleindochter Hermione, trouwde met de Spartaanse en droeg mij als slavin over aan de slaaf Helenus. Maar Orestes, gedreven door een hevige liefde voor zijn vrouw, die hem ontstolen was en bezeten door de furiën van zijn misdaad, lokte hem in een val en vermoordde hem bij het altaar van zijn vader. Bij de dood van Neoptolemus viel een deel van het koninkrijk toe aan Helenus, die het gebied de naam 'Chaon' gaf en het in zijn geheel 'Chaonië' noemde naar de Trojaan Chaon. Pergama, de burcht van Troje, heeft hij nagebouwd op de heuvels hier. Maar welke wind, welk lot heeft jou hierheen laten koersen? Of welke god heeft jou, zonder dat je het wist, op onze kust laten landen? Ascanius, je zoon, hoe is het met hem? Is hij er nog? Is hij in leven? In Troje was hij nog bij je- Tobt de knaap misschien over het verlies van zijn moeder? Daagt toch wel tot degelijke weerkracht en de moed van een man zijn vader Aeneas hem uit en zijn oomlief, mijn Hector?' Dat bracht ze uit onder een tranenstroom, en met lange uithalen weende ze wanhopig, toen van de muren de heldhaftige zoon van Priamus, Helenus, naderde met een groot gevolg, en zijn stadsgenoten herkende en verheugd meevoerde naar zijn paleis, en ook hij onderbrak zijn woorden met het storten van tranen. Bij het voortgaan herken ik het mini-Troje en het Pergamum-op-schaal en een droogstaand beekje, vernoemd naar de Xanthus. Dan omhels ik het Scaeïsche poortgebouw; en ook de Teucriërs genieten mee van de verwante stadsaanleg. Hen ontving de koning in zijn weidse vertrekken: midden in de hof plengden zij bokalen wijn en aan met goudwerk gedekte tafels, omvatten zij de schalen.(355)

De voorspelling van Helenus. (3, 356 - 471)

Afscheid van Helenus. (3, 472 - 505)

Naar Sicilië; Scylla en Charybdis.(3, 506 - 587)

Ontmoeting met Achaemenides op Sicilië. (3, 588 - 654)

De Cyclopen op Sicilië. (3, 655 - 718)

Terug naar Inhoudsopgave

Terug naar Home