2.49.1. FLORA: de godin van de bloemen en van de lente.
2.49.1.IANUS: De god van het begin; hij werd met twee gezichten afgebeeld.
2.49.2. SPES: de Hoop.
2.49.2. DEZELFDE OORLOG: namelijk de eerste Punische Oorlog [264-241]. Tijdens deze oorlog was Aulus Atilius Catalinus twee maal consul, nl in 258 en 254. Hij vocht succesvol op Sicilië en bestormde Panormus. Hij was de eerste dictator die een leger buiten Italië bracht, namelijk in 249 naar Sicilië.
2.50.2. LEX IULIA: De Lex Iulia, uitgevaardigd door Augustus in 17 v Chr, heette 'lex Iulia de adulteriis coercencendis'. De straf was: voor mannen, deportatie naar een eiland en verbeurdverklaring van de helft van hun bezittingen; voor de vrouwen, deportatie en confiscatie van een derde deel van hun bezittingen en van de helft van haar bruidsschat. Als venijnige bepaling op de koop toe: dummodo in diversas insulas relegentur [verbanning van de schuldigen naar verschillende eilanden].
2.50.3. BLOEDVERWANTEN: Volgens oud-vaderlands gebruik werden vrouwen vaak berecht door een familierechtbank. Zie Livius XXXIX,18,6.
2.51.1. WET: De 'Lex Papia Poppaea' (Augustus, 9 na Chr) had tot doel de bevolkingsafname tegen te gaan. Deze wet bepaalde, dat bij staking van stemmen bij het toewijzen van ereambten, deze rechtens zouden worden toegewezen aan diegenen die zich het meest verdienselijk hadden gemaakt tegenover de staat, dwz die de staat de meeste kinderen had bezorgd. Zie de beroemde passage Ann.XV,19. Overigens is de toevoeging van Tacitus 'quod lex iubebat' maar beperkt juist omdat de Lex Poppaea slechts bij staking der stemmen van toepassing was.
2.52.1. MUSULAMIERS: Dezen waren door Lentulus Cossus onderworpen. Zij woonden westelijk van de Numidiërs, ten zuiden van Mauretanië.
2.52.3. CINITHIERS: Dezen woonden oostelijk van de Musulamiërs aan de Kleine Syrte.
2.53.1. NICOPOLIS: in Epirus, tegenover Actium.
2.53.2. DE OVERWINNING VAN ACTIUM: in 31 v Chr.
2.53.3. LICTOR: Daar hij als consul het proconsulaire imperium had mocht hij 12 lictoren voeren. Als echter Romeinse ambtenaren een soevereine of bevriende stad binnengingen, lieten zij de lictoren en de fasces vóór de stad achter.
2.54.2. SAMOTHRACE: dit is een eiland onder de Thracische kust, beroemd om de mysteriën van de Kabiri, Korubantes en Kuretes, vermoedelijk Phrygische godheden die de vruchtbaarheid begunstigden en zeelieden beschermden.
2.54.2. COLOPHON: stad in Ionië (Lydië).
2.54.3. MILETE: in Carië. Elf mijl verder ligt het orakel van Apollo van Didyma.
2.55.1. UITVAAGSEL VAN ALLERLEI VOLKEREN: De achteruitgang van het aantal burgers door epidemieën en oorlogen had het nodig gemaakt vreemdelingen het burgerrecht van Athene te geven. Bovendien was dit ook voor geld versjacherd.
2.55.1. SULLA: in de eerste Mithridatische oorlog van 87 en 86 v Chr.
2.55.1. AUGUSTUS: In de slag bij Actium in 31 v Chr.
2.55.2. AREOPAAG: Het hoogste gerechtshof in Athene.
2.56.2. POLEMO: Polemo I was de zoon van van de redenaar Zeno van Laodicea, door Antonius en Augustus aangesteld als dynast van Olba in Cilicië als koning van Oost-Pontus, Klein Armenië en de Bosporus in 34 v Chr.
2.56.3. ARTAXATA: de hoofdstad van Armenië.
2.56.3. KONINKLIJKE ONDERSCHEIDINGSTEKEN: de tiara met diadeem.
2.57.1. ZOON: Er was slechts één zoon in het Oosten aanwezig. Van de andere werd verteld dat hij in Rome tegen Germanicus intrigeerde.
2.57.2. CYRRUS: dit ligt in het Noorden van Syrië bij Antiochië.
2.57.4. NABATAEËRS: een Arabische volksstam, Oostelijk van Sinaï, tussen het Noordelijk deel van de Rode Zee en de Arabische woestijn.
2.59.1. BEZORGDHEID: Er heerste daar hongersnood [Suet. Tib.52].
2.59.2. TOPRIDDERS: 'equitibus Romanis illustribus': die ridders die senatoriale belasting betaalden en die derhalve senator konden worden.
2.59.2. HONGERSNOOD: enorme hoeveelheden koren werden jaarlijks vanuit Egypte naar Italië getransporteerd.
2.60.1. CANOPUS: Canopus ligt iets ten Westen van Abukir. Niet ver Oostelijk van Canopus lagen de twee westelijkste armen van de Nijldelta, eerst de Herakleotische monding, dan de Canopische, die tegenwoordig zijn opgenomen in de kustmeren van Maadieh en dat van Edko.
2.60.3. DE BITHYNISCHE ZEE: dwz de Pontus.
2.60.3. DE LYCISCHE ZEE: het Noordoostelijke bekken van de Middellandse Zee.
2.61.1. PYRAMIDEN: die van Gizeh, westelijk van Memphis.
2.61.1. BASSINS: het meer van Moeris dat nu is opgedroogd, ten Zuiden van Memphis.
2.61.1. VERSMALLINGEN: 'les gorges du Nil' bij Assuan.
2.61.2. ELEPHANTINE EN SYENE: Elephantine is een eilandje tegenover Syene - Syene heet tegenwoordig Assuan.
2.61.2. RODE ZEE: Sedert de overwinning van Trajanus [114-115 n Chr] strekte het rijk zich uit tot aan het Mare Rubrum, dat zowel de Arabische Golf als de Perzische Golf kan betekenen.Hier wschl. Perzische Golf, zoals ook in Ann.XIV,25.
2.62.2. GOTONEN: De Gotonen (Gutones) leefden aan de Beneden-Weichsel. Dit zijn de Gothen.
2.63.1. NORICUM: dit ligt tussen de Oost-Alpen en ten Noorden daarvan, en de Donau.
2.63.5. HERMUNDUREN: ten Noorden van de Donau in Beieren en Thüringen, tussen Marcomannen en Chatten.
2.63.5. FORUM IULIUM: dit is het tegenwoordige Fréjus
2.63.5. DE MARUS EN DE CUSUS: Marus = Marosch [March], rivier in Dacië; Cusus = misschien de rivier de Waag; andern zeggen de Gran; Mommsen houdt het op de Gusen.
2.63.5. QUADEN: Dezen woonden ten Oosten van de Marcomannen in Moravië en in een deel van Hongarije. In de tijd van Marcus Aurelius waren het geduchte vijanden.
2.65.5. BASTARNEN: dezen woonden langs de Karpathen in Gallicië, Moldavië en Bessarabië. Ovidius had hen in Tomi tot naburen ['proxima Bastarnae Sauromataeque tenent'].
2.67.2. MARCUS LEPIDUS NAAR DE KINDEREN VAN PTOLEMAEUS: Marcus Aemilius Lepidus was pontifex maximus en consul in 187 en 175 v Chr. In 181 werd hij door de Romeinse senaat naar Egypte gestuurd om het rijk na de dood van Ptolemaeus Epiphanes te besturen voor de minderjarige zonen van Ptolemaeus: Ptolemaeus Philometor en Ptolemaeus Physcon.
2.68.1. ALBANEN EN HENIOCHERS: De Albani wonen in de Kaukasus aan de Kaspische Zee [Daghestan en Oost-Georgië].
2.68.1. PYRAMUS: een rivier in Cilicië, in het Oostelijk deel van deze landstreek.
2.70.1. ONMONDIGE KINDEREN: Hij had Caligula en Iulia bij zich [vgl. Ann.2,75.]
2.72.2. NIET VEEL LATER: namelijk 10 oktober 19 na Chr.
2.73.1. MASKERS: Deze maskers zijn de 'imagines maiorum', wassen maskers van de voorvaders. Zij werden door toneelspelers in de begrafenisstoet gedragen.
2.73.2. DERTIG JAAR: Germanicus stierf op 34 jarige leeftijd; Alexander op 33 jarige.
2.74.1. ANDERE SENATOREN: Ook de 'legati' waren allemaal senatoren omdat zij, alvorens onderbevelhebber te kunnen worden, minstens quaestor moesten zijn geweest.
2.74.2. AL ALS SCHULDIG: Met zijn zin voor rechtvaardigheid keurt Tacitus het af dat de vrienden van Germanicus zich, bij het verzamelen van bewijsmateriaal voor hun aanklacht, bevoegdheden aanmatigden die hun pas konden worden toegekend als de persoon/personen die zij aanklaagden, in staat van beschuldiging [receptos in reos] waren gesteld.
2.75.2. COS: Coos of Cous of Cos, een eiland in de Aegaeïsche Zee voor de kust van Carië.
2.77.1. FASCES: Bundels roeden van olmen- of berkentakken met een bijl in het midden die de lictoren voor de hoogste magistraten uitdroegen als symbolisch teken van hun macht.
2.78.2. ALLEGAARTJE: De 'lixae' zijn al degenen die zich beroepshalve of uit koopmanszin bij het leger ophouden buiten dienstverband om. Prostituees, bakkers, snuisterijenverkopers, muzikanten, toneelspelers etc.
2.78.2. PISO JUNIOR: dus Marcus Piso verg. Annalen 2,76,2..
2.79.1. DAGVAARDING: Als de aanklager bij de voorzitter van de rechtbank had verklaard dat hij iemand wilde aanklagen, mocht de aanklacht nog niet direct worden uitgebracht, maar werd een datum bepaald ['prodicere diem'] waarop aangeklaagde én aanklager moesten verschijnen. Na verhoor, verweer en pleidooi werd dan recht gedaan. In het algemeen sprak in criminele zaken de senaat recht over de senatoren of over mensen uit de senatorenstand. Uit deze tekst en uit andere [vgl. Ann.3,12 en Ann.4,22] blijkt dat in bijzondere gevallen [sluipmoord, gifmengerij] onder Augustus en Tiberius niet de voltallige senaat, maar een uit haar midden [misschien bij loting] aangewezen commissie van rechters onder voorzitterschap van de praetor de 'quaestio' behandelde, in het openbaar op het Forum onder voorzitterschap van de praetor onder wie de aanklacht, naar haar aard ressorteerde. Later, onder Nero, diende een dergelijke zaak voor de senaat [bijv. de in Ann.13,44 beschreven, noodlottige liefdesaffaire tussen Octavius Sagitta en Pontia; maar hier betrof het meer een 'crime passionnel' tegen een zwaar romantische achtergrond]. De hoon van Piso is hierin gelegen, dat hij de uitdaging van Marcus Vibius afwijst, ongeveer alsof hij wilde zeggen: 'beste vriend, ik heb met jou niets te schaften; ik zal wel komen als de praetor me oproept'; verder hierin, dat Piso erop rekende dat hij in Rome wel zoveel invloed had [Tiberius, Augusta], dat geen enkele praetor het zou aandurven hem ter veranwoording te roepen. Piso achtte het als iets vanzelfsprekends dat een eventuele aanklacht wegens vergiftiging van Germanicus op precies dezelfde wijze behandeld zou worden alsof hij niet een lid van de keizerlijke familie maar een willekeurig persoon naar het leven had gestaan. Germanicus dacht er bij leven anders over en ook zijn vrienden na zijn dood. In zijn sterfscene [Ann.2,71] bindt Germanicus zijn vrienden op het hart: "Jullie zullen gelegenheid hebben te klagen bij de senaat en de wetten te hulp te roepen" en dit is dan ook inderdaad gebeurd.
2.82.3. GESCHORST: Het betreft hier een soort algemene staking, schorsing van de rechtspraak, staking van de werkzaamheden, het verlaten van de plaatsen waar de rechtszaken en staatszaken behandeld werden (Forum) enz.
2.83.1. SALIËRS: Dit priestercollege van 12, later 24 leden was door koning Numa ingesteld. In het begin van maart voerden zij ter ere van Mars een wapendans uit in de straten van Rome en zongen daarbij een oeroud lied dat al in de dagen van Cicero niet meer werd verstaan. Zij zongen namen van goden die zij wilden vereren, in het bijzonder in het tweede deel van het lied, dat Axamenta heet [axare = nominare]. In het laatste deel werd de naam van Germanicus gezet. Ook de naam van Augustus kwam in het lied van de Saliërs voor.
2.83.1. CURULISCHE ZETELS: Zetels met een krans erboven op iedere plaats waar de Augustale priesters bij plechtigheden of schouwspelen plaatsen hadden. Germanicus behoorde tot het college van de Augustale priesters [zie Ann.1.54].
2.83.4. THEATERRANG: [=cuneus] een sector zitplaatsen [gradus, sedilia, subsellia] met de verschillende rijen zitplaatsen, rangsgewijs, tussen een paar trappen [scalae].[vgl. Ann.15.32.1].
2.83.1. IDEN VAN JULI: Op de 15e juli begaven de ridders zich in processie [transvectio] van de tempel van de Eer naar het Capitool ter herinnering aan de overwinning bij het meer van Regillus, waar, naar de sage, de Dioscuren waren verschenen.
2.85.3. WETTELIJKE PROCEDURE: Namelijk de 'Lex Iulia de adulteriis [zie Ann.2.50]. De echtgenoot van de op echtbreuk betrapte vrouw moest onmiddellijk van deze scheiden, wilde hij niet zelf aangeklaagd worden als koppelaar. Hij had zestig dagen bedenktijd voor zijn aanklacht; na 60 dagen was de termijn verlopen.
2.85.3. SERIPHOS: Een klein eiland, één van de Cycladen, tegenwoordig Serfanto.
2.85.4. VRIJGELATENEN: Dit waren joden. Na de onderwerping van hun land door Pompeius [63 v.Chr] waren veel joden naar Rome gekomen, waar zij aanvankelijk als slaven leefden; later, toen zij waren vrijgelaten, hadden zij zich gevestigd ten Westen van de Tiber, teg. 'Trastevere'.
2.88.3. ALS MACHTHEBBER: Arminius kan pas aan de macht zijn gekomen na de nederlaag van Varus in 9 na Chr. Tacitus beschrijft dus hier gebeurtenissen uit het jaar 21 na Chr., terwijl overigens het tweede boek Annalen gaat over de jaren 16, 17, 18 en 19.
30/01/'09